Vademecum Interesting Plants: Valeriana - Kozłek, waleriana (gatunki)

Kozłek, waleriana - rośliny ozdobne, rośliny lecznicze, rodzaj liczący ponad czterysta gatunków, w tym dwadzieścia rośnie w klimacie umiarkowanym. Jako 'dzikusy' '(...) spotykane są w najróżniejszych siedliskach: na terenach skalistych, w formacjach trawiastych i leśnych, na mokradłach, na suchych i mokrych stokach gór (...)'. Do ogrodów przydomowych, naturalistycznych - późną wiosną i w pierwszej połowie lata dodadzą jasnymi kwiatostanami elegancji, lekkości, a swoim poruszeniem

Valerians.eng

Valeriana - Kozłek, waleriana- Valeriaan

Valeriana phu - Kozłek wielki - Valeriaan (soort)

nawet przy lekkim podmuchu wiatru, ożywią przestrzeń. Mamy do czynienia z rośliną wieloletnią. W zależności od gatunku, od sprzyjających warunków uprawy, byliny te osiągają pomiędzy 0.8 do 1.2 metra wysokości. Część podziemną stanowi kłącze, niektóre z gatunków wytwarzają rozłogi, (najprostsza droga pozyskania młodych egzemplarzy po rozdzieleniu rozłogów od rośliny macierzystej). Najpierw kozłki

wytwarzają przyziemne rozety liści odziomkowych, a potem rozwija się pęd. Przełom maja i czerwca, to pierwsze kwietne ozdoby. Miododajne, w zależności od gatunku w wielu odcieniach bieli , bądź różu. Są '(...) drobne, zebrane są w baldachokształtne (spłaszczone od góry) gęste kwiatostany szczytowe lub kątowe. W czasie owocowania kwiatostany się rozluźniają z powodu wydłużania się szypułek (...)'. Na przekwitających ozdobach zaczynają zawiązywać się niełupki, które są żebrowane na wypukłej stronie (trzy żeberka) i z jednym żeberkiem na stronie płaskiej.

Waleriana, (tak potocznie nazywany jest kozłek lekarski), to roślina lecznicza, które jest dziś jednym z najbardziej popularnych składników środków naturalnych i ziołowych. W ziołolecznictwie znana i stosowana już od czasów średniowiecza. Spośród innych ziółek przoduje w 'kojeniu nerwów', dlatego jest wskazana dla osób z zaburzeniami snu oraz do łagodzenia stresu i niepokoju. Preparatów z zawartością kozłka lekarskiego nie należy/nie można łączyć ze środkami nasennymi, uspokajającymi, przeciwlękowymi, antydepresantami oraz z alkoholem.

Ta bylina doskonale odnajdzie się nie tylko w zacienionych naturalistycznych zakątkach, również w kompozycjach z innymi wieloletnimi, oczywiście przy założeniu, że preferują

Valeriana montana - Kozłek górski - Valeriaan (soort)

podobne uwarunkowania uprawy oraz każda z roślin będzie miała zapewnioną odpowiednią przestrzeń do witalnego rozwoju. Młode egzemplarze, bardzo łatwo jest pozyskać poprzez wysiew wprost do gruntu (przełom marca i kwietnia), jednak nie trzeba robić tego co roku, gdyż raz wprowadzony do ogrodu, daje satysfakcjonujący samosiew, (nie jest rośliną ekspansywną). Jeśli zbiór nasion, to w słoneczny dzień na przełomie sierpnia i września.

Kozłek, w kompozycjach z innymi roślinami wieloletnimi (byliny, krzewinki, niezbyt wysokie krzewy) - wszędzie tam, gdzie latem rozproszone światło dzienne, umiarkowany stopień wilgotności drożnego podłoża i wysoki powietrza (przy oczku wodnym, stawie). Słowo klucz do sukcesu uprawy: DRENAŻ! Ani mokre gleby, ani zbyt słoneczne ogrodowe kąty, nie są wskazane, będzie znikome kwitnienie, a roślina zacznie karłowacieć i nie zaprezentuje witalnego pokroju. Bylina ta najkorzystniej rozwija się, gdy rośnie na glebach lekkich, piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych, wapiennych. Gdy w naszym ogrodzie bardziej zakwaszone podłoże, w dołek pod sadzonkę/ziemię pod nasiona, mieszanka kompostu oraz garść nawozów wapniowych, (albo kawałek startej kredy). Osobiście korzystam z naturalnych sposobów, stosując w sezonie naturalne 'dokarmiacze'. Z nawozów naturalnych dla waleriany nadadzą się: kompost, popiół drzewny, gnojówki na bazie czosnku, żywokostu i wrotyczu oraz rozdrobnione skorupki jajek. Kredą i popiołem, nie posypujemy roślin! Korzystając z kupnych zasilaczy dedykowanych bylinom kwitnącym, zasilamy od kwietnia do momentu, gdy rozkwitną ostatnie

Valeriana montana - Kozłek górski - Valeriaan (soort)

z kwiatostanów (w sierpniu). Jeśli dawka jesienna, to nawóz wieloskładnikowy, który w swoim składzie nie zawiera fosforu. Dawkowanie, ilość 'dokarmiacza' - według wskazówek na etykiecie.

Jeśli do swojej zielonej przestrzeni zaprosiliśmy gatunki kozłka, który nie wytwarza rozłogów, zalecane ściółkowanie. Również wskazanie na materiały dostosowane dla roślin lubiących wapienne podłoże - rozdrobniona kora bukowa, piaskowiec wapienny, kamyki polne, bazalt, dolomit, marmur, trawertyn, czy rozsypane rozdrobnione fragmenty usuniętych pędów waleriany. Ściółkowanie, spowolni wyparowywanie wody, 'odpadnie' nam odchwaszczanie, a zimą rośliny mają ochronną 'kołderkę' przed przemarzaniem.

Panuje brak równowagi hydrologicznej. Przy wielodniowych upałach, warto walerianę podlewać. Choć już wiemy, że są wytrzymałymi roślinami, to jednak zależy nam na ich walorach zdobniczych, obfitym kwitnieniu - dostawy wody rano, albo pod wieczór. Przy bezśnieżnych zimach, również przespacerujmy się w stronę tej ogrodowej ozdoby z konewką. Wówczas podlewamy w bezmroźny dzień w godzinach południowych. Woda zawsze powinna posiadać temperaturę zbliżoną do tej, jaka panuje w otoczeniu byliny.

U kozłka, gdy rozpoczyna się wykształcanie pędu, częściowo zamiera wcześniej wykształcona rozetka - to naturalny proces, a nie informacja, że z rośliną dzieje się coś niedobrego. Po zakończeniu kwitnienia, warto nisko przyciąć pędy; roślina nie wykształci nasion, nie będzie samo wysiewu. Jeśli chcemy zbioru niełupek, zostawmy jeden/dwa przekwitające kwiatostany, resztę pędów 'ciach'. Jeśli latem nie będzie skracania 'fryzurki', zdecydowanie zróbmy to jesienią. Wygrabmy również stare liście. Dzięki oswobodzeniu ze zbędnych części, waleriana korzystniej przezimuje i w następnym sezonie obficie zakwitnie.

Valeriana phu - Kozłek wielki - Valeriaan (soort)

Z ciekawostek nieoczywistych, na bazie kozłka lekarskiego są również produkowane poduszeczki zapachowe oraz suplementy dedykowane dla kotów, tych które mają behawioralne problemy. 'Sierściuszki' zestresowane, nadpobudliwe, agresywne. Mając na uwadze, że koty śpią do szesnastu godzin dziennie i większość ich problemów my jako opiekunowie możemy pomóc im rozwiązać (spokojne otoczenie, nie narażanie na sytuacje stresowe), stosowanie 'wyciszającej' waleriany to dla nich w ostateczności. Taki środek nie rozwiąże problemu, jedynie czasowo złagodzi objawy. Stosowanie go po wizycie z kotkiem u weterynarza, wtedy gdy lekarz nie będzie widział przeciwwskazań i doradzi odpowiedni suplement, gdzie w składzie właśnie kozłek.